روابط عمومی در ایران و جهان

تاريخچه روابط عمومي در جهان

سازمان ها, نهادها و شركت ها همواره مي‌كوشند از دروازه‌اي عبور كنند كه پشت آن نگرش‌هاي مخاطبان چونان رودخانه‌اي خروشان در گذر است. آن ها مي‌خواهند نگرش‌ها را تغيير دهند و با آن ها به مقابله بپردازند و بالاخره آن ها را به نگرش‌هاي مطلوب تبديل كنند. كليد اين دروازه در دست پر قدرت روابط عمومي‌هاست. روابط عمومي‌ها نه از دروازه‌هاي بسته هراس دارند و نه به تكاپوهاي عبث مي‌پردازند, موفقيت در اين است كه به خوبي مي‌دانند چگونه «پيام صحيح و درست» را از «راه درست و صحيح» به «مخاطب موردنظر» برسانند.

روابط عمومي در واقع محصول ابتكار، اختراع و شخص و گروهي خاص نبوده و نمود اوليه‌اش نيز در جاي مشخص تجلي نيافته, بلكه ضرورت‌هاي زندگي نوين اجتماعي امروز و پيشرفت‌هاي صنعتي و علمي باعث ايجاد و گسترش و توسعه آن شده است.

امروزه از حرفه روابط عمومي به عنوان يك «فن» و «هنر» براي تسهيل ارتباط دو سويه بين دولت مردان و آحاد مردم ياد مي‌شود و با پيچيده‌تر شدن روزافزون نظام اجتماعي, در ضرورت گسترش و توسعه اين حرفه و علم جديد بيش از پيش اتفاق نظر حاصل مي‌آيد, تا جايي كه در عصر حاضر كمتر سازمان و نهادي خود را بي‌نياز از واحدي تحت عنوان روابط عمومي مي‌بيند.

اصطلاح روابط عمومي براي نخستين بار در سال 1906 در ايالات متحده آمريكا و در نوشته‌هاي اداره «اتحاديه راه‌آهن ايالات متحده» توسط «اي وي لي» كه يك خبرنگار اقتصادي بود, در شهر نيويورك تاسيس شد.

«لي» در آغاز فعالیت روابط عمومی خود, اقدام  به انتشار اعلاميه‌اي به نام «اعلاميه اصول» كرد که هدف از روابط عمومی را اطلاع رسانی به مردم معرفی نمود نه تبلیغات  بازرگانی و سیاسی.

در كشورهاي ديگر از جمله انگلستان, در سال 1911 نخستين فعاليت‌هاي روابط عمومي به مفهوم امروزي با همين نام آغاز شد. پس از اين دو كشور، به تــدريج در ساير كشورهاي صنعتي آلمان, فرانسه, هلند و ... واحدهاي روابط عمومي تشكيل شد و راه براي پيدايش حرفه روابط عمومي هموار نمودند.

امروز كليه سازمان هـاي دولتي و غيردولتي و موسسه‌هاي بازرگاني, صنعتي و غـــيرانتــــفاعي, دانشگاه ها،اتحاديه‌ها  و ... در هر كشور, كوشش مداوم دارند كه پشتيباني و همكاري عمومي را به خود جلب كنند. جلب پشتيباني و همكاري افكار عمومي حقيقتاً يك جزء از كارهاي روزانه هر يك از موسسه‌ها در جوامع مدرن امروز است. دستگاه روابط عمومي توانسته است در اين زمينه نقش اساسي ايفاء كرده و از فعاليت‌هاي خود در ايجاد سازگاري و هماهنگي بين سازمان ها از يك طرف و افراد و گروه ها از طرف ديگر نتايج مطلوب به دست آورد.

نکته حائز اهمیت اینکه، روابط عمومی؛ یکی از ابعاد حیاتی مدیریت راهبــردی به شمــار می آید، دست اندرکاران این رشته، صرفاً خود را یک متخصص که پیام ها را از سازمان به مشتریان و یا از مشتریان به سازمان می رساند، نمی دانند؛ حالا دیگر تمامی مدیران در سازمان های موفق و پیشرو به این نتیجه رسیده اند که روابط عمومی بخشی از مدیریت است و از ایـن رو، دست اندرکاران روابط عمومی نیز، خود را مشاور مدیریت در مسائل و مشکلات سازمان به حسـاب می آورند. آنان از این مسأله آگاهند که دنیای امروز، به سرعت در حال تغییر است و هر سازمانی که نتواند خود را با آن سازگار سازد، از گردونه رقابت خارج شده و امکان بقاء ندارد و از این رو، وظیفه خـود می دانند تا با بهره گیری از فنون و شگردهای ارتباطی گوناگون، به بقاء و پیشرفت سازمان خود کمک کنند. اما این به تنهایی کافی نیست؛ چرا که شناخت علائق و ذائقه های مخاطبان امر پیچیده ای است و علاوه بر شناخت مهارت های حرفه ای روابط عمومی، مستلزم آگاهی از نظریه ها و مفاهیم مرتبط با روابط عمومی است.

تاریخچه روابط عمومي در ايران

روابط عمومي به مفهوم امروزين آن تا قبل از جنگ جهاني دوم در ايران حرفه‌اي ناشناخته بود, هر چند كه از روش‌هاي روابط عمومي در انقلاب مشروطيت ايران بارها استفاده شد ولي به عنوان يك حرفه و فن شناخته شده مطرح نشد. قبل از جنگ جهاني دوم در ايران اداره كل تبليغات وجود داشت و بعضي از وزارتخانه‌ها و موسسه‌ها واحدي به نام اطلاعات داير كرده بودند كه عمده كار آنان راهنمايي و هدايت ارباب رجوع بود, اما درطول دوران جنگ جهاني دوم كه سال هاي اشغال ايران و دوران هيجان ملت براي ملي شدن صنعت نفت بود, لزوم وجود اداره و واحدي به منظور شناساندن كارها و برنامه‌هاي هر موسسه به مفهوم واقعي آن احساس شد و در همين ايام بود كه اكثر سازمان ها و دستگاه‌ها نسبت به تشكيل اداره اطلاعات و انتشارات اقدام كردند و خود را به وسايل ارتباط جمعي نزديك ساختند.

آنچه اكنون به عنوان روابط عمومي مي‌شناسيم, براي نخستين بار در سال 1330 در شركت نفت ايران توسط دكتر حميد نطقي، پدر روابط عمومي و استاد دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي ایجاد شد.

از تشكيل نخستين روابط عمومي در دستگاه‌هاي دولتي, تاريخ دقيقي در دست نيست ولي از سال 1345 شمسي بود كه وزارتخانه‌ها به تدريج اداره اطلاعات, تبليغات و انتشارات را به نام روابط عمومي برگرداندند. تعدادي از آنها حتي تا چند سال بعد از انقلاب نيز فعاليت‌هاي روابط عمومي را با برخي فعاليت هاي ديگر تلفيق كرده بودند در حالي كه همين روابط عمومي‌ها اكنون به عنوان واحدهاي مستقل در موسسه‌ها  و سازمان ها عمل مي‌كنند.

وزارتخانه‌ها و موسسه‌هاي بزرگ ديگر ايران, به اقتباس از اين شركت و سال ها پس از تأسيس دفـتر روابط عمومي در شركت ملي نفت ايران اقدام به تأسيس دفاتر روابط عمومي كردند.

پس از تشكيل واحدهاي روابط عمومي در ايران, نياز به آموزش مسوولان روابط عمومي و كارمندان اين واحد احساس شد، براي اين منظور وزارت اطلاعات و جهانگردي سابق, اقدام به تشكيل كلاس هاي كوتاه مدت آموزشي كرد.

 در سال 1345 براي تشكيل دانشكده‌اي در رشته روابط عمومي, مطالعاتي صورت گرفت كه در سال 1346 منجر به تشكيل «موسسه عالي مطبوعات و روابط عمومي» شد. اين مؤسسة عالي با اجراي آزمون ورودي از ميان فارغ‌التحصيلان دبيرستان‌ها در رشته‌هاي ادبي, رياضي, طبيعي, روزنامه‌نگاري, تعدادي دانشجو براي تحصيل در رشته ليسانس روابط عمومي انتخاب كرد و به دنبال آن به صورت رسمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهران رشته علوم ارتباطات اجتماعی در دو گرایش روابط عمومی و روزنامه نگاری را ایجاد و به تربیت کارشناسان روابط عمومی پرداختند.